W Warszawie powierzchnie biurowe poszukiwane są przez inne firmy, niż w przypadku innych polskich aglomeracji.
Warszawa jest zdecydowanie największym rynkiem biurowym w Europie Środkowo-Wschodniej, który bardzo prężnie i dynamicznie się rozwija. W mieście wciąż rosną nowe budynki, a chętnych na biura nie brakuje. W ubiegłym roku na warszawskim rynku podpisano umowy najmu na ponad 600 tys. m kw. biur. To prawie tyle samo ile w rekordowym pod tym względem 2013 roku. Continue reading →
Państwowe i samorządowe urzędy i instytucje to coraz bardziej liczący się gracz na rynku nieruchomości biurowych. I nie chodzi tylko o wynajem. Sektor publiczny coraz więcej buduje. Dokonuje też transakcji obrotu atrakcyjnymi nieruchomościami, traktowanymi inwestycyjnie.
Znaczenie samorządów i państwa na rynku nieruchomości komercyjnych – w szczególności powierzchni biurowych – rośnie istotnie od kilku lat. „Prekursorem” była Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która w 2007 roku wynajęła 5000 mkw. nowoczesnej powierzchni biurowej w warszawskim biurowcu Żelazna. Dziś ARMiR ma swoją siedzibę w Poleczki Business Park na warszawskim Ursynowie, gdzie wynajmuje 16,5 tys. mkw.
Z każdym rokiem przybywa transakcji najmu z udziałem publicznych podmiotów. Obecnie choćby nowej siedziby szuka Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które wyprowadza się z pałacyku przy ul. Foksal w Warszawie. Z kolei Poczta Polska przeprowadzi się do nowej siedziby jesienią 2015. Będzie to nowoczesny, rosnący na warszawskim Służewcu, biurowiec klasy A, Domaniewska Office Hub. Wśród publicznych najemców nowoczesnych biur można wymienić także m.in. Pocztę Polską, która. Poczta wynajmie tam około 13 tys. mkw., wyprowadzając się jednocześnie z dotychczasowej siedziby, czyli biurowca Intraco na Mokotowie.
Inny publiczny najemca to Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, która od maja 2013 roku działa w biurowcu Skanska – Green Corner, gdzie wynajmuje 12 tys. mkw. Z kolei Instytut Pamięci Narodowej zajmuje blisko 7000 mkw. powierzchni w biurowcu przy ul. Wołoskiej w Warszawie, w kompleksie Mokotów Business Park. Do listy publicznych najemców w stolicy dorzućmy jeszcze Urząd Transportu Kolejowego. Ten od końca września 2014 ma siedzibę w Eurocentrum Office Complex, przy Alejach Jerozolimskich.
Transakcje najmu nowoczesnych biur z udziałem sektora publicznego to jednak nie tylko Warszawa. W ostatnim czasie mamy prawdziwy wysp już zrealizowanych, albo planowanych transakcji najmu. W Rybniku, Urząd Celny przeniósł się do biurowca przy ulicy Kłokocińskiej. W Rzeszowie tamtejszy Urząd Miejski przymierza się do przeniesienia swych wydziałów do biurowca Centrum 200. W Lublinie Urząd Miasta wynajmie 15 tys. mkw. w biurowcu, który dopiero powstanie, przy ul. Wieniawskiej.
Wzrost znaczenia urzędów i instytucji na rynku powierzchni biurowych dotyczy jednak nie tylko najmu. Urzędy bowiem coraz więcej inwestują w nowe obiekty. Inwestują nie tylko w celu zapewnienia sobie nowej, wygodniejszej siedziby, czy optymalizacji działania oraz kosztów. Coraz częściej sektor publiczny podchodzi do takich inicjatyw właśnie inwestycyjnie, biorąc pod uwagę przyszłe potencjalne korzyści z wynajmu biur, czy sprzedaży.
Z taką sytuacją mamy m.in. w Poznaniu, gdzie tamtejszy Urząd Marszałkowski za 175 mln zł wybudował dla siebie 12 piętrowy biurowiec klasy A, wraz z dwupoziomowym parkingiem podziemnym. Przedstawiciele instytucji potwierdzają, że obiekt należy traktować nie tylko jako siedzibę ale również inwestycję. Dwie z 12 kondygnacji nie będą zajęte przez urzędników, a zostaną przeznaczone pod działalność usługową.
Podobną drogą idą władze samorządowe Małopolski. W Krakowie pod koniec maja 2014 wyłoniono zwycięski projekt firmy Horizone Studio na Ratusz Marszałkowski, który ma stanąć przy rondzie Grzegórzeckim do końca 2018 roku. Jego koszt to prawie 160 mln zł. Sam projekt kosztował prawie 5 mln zł. Ratusz Marszałkowski oferować będzie ok. 36 000 mkw. powierzchni. Pierwszy etap inwestycji wiąże się z budową trzech budynkó (A, B i C). W przyszłości mogą one zostać uzupełnione o budynku D i E.
W 2015 roku sektor publiczny dostarczy co najmniej kilkadziesiąt tysięcy metrów kwadratowych nowej powierzchni biurowej. W budowie jest m.in. nowy biurowiec Izby Skarbowej we Wrocławiu. Chodzi o 12 piętrowy obiekt, w prestiżowej lokalizacji, przy ul. Powstańców Śląskich. Biurowiec ma być gotowy w kwietniu. W Katowicach tamtejszy urząd miasta przez 4 lata remontował za 30 mln zł dawny Dom Prasy, do którego się przeniósł. Z kolei w Bydgoszczy na przełomie roku otwarto nową siedzibę Urzędu Dozoru Technicznego. Chodzi o bardzo nowoczesny biurowiec przy ul. Kamiennej.
Jak już wspomnieliśmy – sektor publiczny coraz częściej podchodzi do takich realizacji, jako do inwestycji, z których później można czerpać korzyści w postaci przychodów z wynajmu, ale nie tylko.
Obiekty publiczne cechuje zazwyczaj dobra lokalizacja i często wysoki standard co oznacza, że mogą być one bardzo atrakcyjne dla kupujących. Samorządy coraz częściej dążą do uwolnienia kapitału poprzez tzw. najem zwrotny (sell and lease back). Tak postąpiono choćby we Wrocławiu, gdzie Urząd Miasta sprzedał swoje budynki (kupującym był bank PKO) podpisując jednocześnie umowę najmu na 10 lat, z prawem odkupu po tym okresie. Dzięki temu urząd uwolnił kapitał w postaci sprzedaży, a jednocześnie nadal może korzystać z obiektów.
W najbliższym czasie sektor publiczny na pewno będzie zyskiwał na znaczeniu na rynku powierzchni biurowych. Polskie instytucje przechodzą pod tym względem podobną drogę jak samorządy i urzędy na Zachodzie, które już kilkadziesiąt lat temu uzyskały wysoki status na rynku nieruchomości komercyjnych.
Z punktu widzenia inwestorów instytucje publiczne to pożądany najemca, który zazwyczaj wynajmuje duże powierzchnie. Z kolei urzędy nie mają dziś problemu ze znalezieniem obiektów spełniających nawet wyśrubowane oczekiwania. W ten sposób instytucje uzyskują nowoczesne siedziby, na czym korzystają nie tylko pracownicy ale i klienci samych urzędów.
Marcin Moneta
Do końca września popyt na nowoczesne powierzchnie biurowe w Europie Środkowej przekroczył 1,17 mln mkw. – takie dane podaje najnowszy raport Cushman and Wakefield. Całkowite zasoby powierzchni biurowej w czterech stolicach Europy Środkowej (Bratysławie, Budapeszcie, Pradze i Warszawie) wyniosły prawie 12 mln mkw.
Największym rynkiem powierzchni biruowych pozostaje w regionie Warszawa z zasobami wynoszącymi 4,3 mln mkw. Drugim rynkiem jest Budapeszt z 3,2 mln mkw., a na trzecim i czwartym miejscu znalazły się Praga i Bratysława, które dysponują odpowiednio prawie 3 mln mkw. i nieco ponad 1,5 mln mkw. powierzchni biurowej.
Tegoroczna podaż nowej powierzchni biurowej w regionie nieznacznie przekroczyła 410 000 mkw. i przewiduje się, że do końca bieżącego roku powiększy się o dodatkowe ok. 170 000 mkw. Oznaczałoby to wzrost o 33% w porównaniu z 2013 r.
Obecnie w Europie Środkowej w budowie pozostaje prawie 1,1 mln mkw. powierzchni biurowej, z czego ok. 700 000 mkw. trafi na rynek do końca 2015 r.
Ze struktury popytu na biurowce wynika, że w 2014 r. przedłużenia umów najmu stanowiły dotychczas największy odsetek wszystkich rodzajów transakcji – przypadło na nie prawie 40% łącznego popytu w Europie Środkowej. Nowe umowy najmu także miały duży udział w popycie, który wyniósł 36%. Na trzecim miejscu znalazły się umowy przednajmu z 11,7% udziałem w rynku. Natomiast ekspansje i transakcje w budynkach realizowanych na własne potrzeby stanowiły odpowiednio 8,2% i 3,7%.
Jeśli chodzi o czynsze – najwyższe są w Warszawie i Budapeszcie, gdzie wynoszą odpowiednio 25 EUR/mkw./miesiąc i 21 EUR/mkw./miesiąc. Natomiast w Pradze i Bratysławie kształtują się na poziomie 19 EUR/mkw./miesiąc i 15 EUR/mkw./miesiąc.
Najniższy wskaźnik pustostanów w czterech analizowanych stolicach jest nadal w Warszawie (13,8%) i Pradze (14%). Natomiast na trzecim i czwartym miejscu pod względem wolumenu dostępnej powierzchni znalazły się odpowiednio Bratysława (14,5%) i Budapeszt (16,9%).
– W ostatnich 12 miesiącach nastroje wśród przedsiębiorców znacząco się poprawiły w całym regionie, o czym świadczy rosnący popyt we wszystkich stolicach Europy Środkowej. Każdy kraj ma swoją specyfikę, ale jesteśmy przekonani, że trend wzrostowy utrzyma się również w 2015 r., który przyniesie dalszy wzrost aktywności na rynku – uważa Richard Aboo, Partner i dyrektor działu powierzchni biurowych w polskim oddziale firmy Cushman & Wakefield.
Osiedle Espresso przy ul. Jana Kazimierza w Warszawie firmy Ronson Development ma generalnego wykonawcę. Został nim Mostostal Warszawa SA.
Wykona prace za ponad 34 mln zł. W ich ramach postawi budynek mieszkalny wielorodzinny, z biurami i lokalami usługowymi oraz parkingiem podziemnym.
Obiekt ma mieć 8 kondygnacji naziemnych i 142 mieszkania oraz dwupoziomowy garaż podziemny na 175 samochodów. Prace mają się zacząć na początku grudnia.
Firma Tekten wynajmie biura na Stadionie Narodowym w Warszawie. Wprowadzi się do nowej siedziby w połowie grudnia.
Firma Tekten działa od 2009 roku. Oferuje konsulting informatyczny, integracją aplikacji oraz tworzenie oprogramowania. Obsługuje duże firmy z branż: ubezpieczeniowej, telekomunikacyjnej i doradztwa personalnego.
Powierzchnie biurowe na Stadionie Narodowym mają 15,3 tys. mkw. Mieszczą się na dwóch kondygnacjach w nowoczesnych modułach. Najemcy oprócz indywidualnych rozwiązań mogą m.in.uczestniczyć w wydarzeniach stadionowych. . W procesie negocjacji Stadion był reprezentowany przez agencję Walter Herz.
Promenady Zita
Biurowiec Promenady Zita we Wrocławiu – firmy Vantage Development ma nowego najemcę. Jest to – jak poinformowano – wiodąca firma z branży energetycznej. Nowy najemca podpisał umowę na 2000 mkw. powierzchni biurowej. Chodzi o pierwszą fazę kompleksu.
Obecnie – dzięki tej transakcji – wynajętych jest już 72 proc. powierzchni biurowych w pierwszym etapie Promenad Zita. Wśród najemców są też: Impel Security Polska, Impel Cleaning oraz OPM Facility and Services Management.
16 października b.r. odbędzie się uroczyste otwarcie budynku.
Około 15 procent powierzchni biurowych w Warszawie świeci pustkami. Tak wynika z raportu podsumowującego II kwartał na rynku biurowym, przygotowanego przez Knight Frank. Eksperci oceniają, że duża podaż nowych biurowców będzie się przyczyniać do powiększania wskaźnika pustostanów. Wg Mariusza Kozłowskiego, dyrektora ds. zagranicznych centrów handlowych Globe Trade Centre, który skomentował sprawę dla Onet.pl, wskaźnik może podskoczyć nawet do 20 procent. Duża liczba obecnie realizowanych projektów biurowych przyczyni się do tego, że w kolejnych latach rynek biur, będzie rynkiem klienta. To może wpływać na presję obniżek cen najmu.
Firma Celtic Property Development będzie mogła rozpocząć nową inwestycję, w dzielnicy Ursus, w Warszawie, na dawnych terenach fabrycznych. Chodzi o projekt budowy tzw. inteligentnego miasta – czyli dużego kompleksu mieszkaniowo – usługowego. Do tej pory na przeszkodzie stał brak planu miejscowego dla tego terenu. Ostatecznie jednak wejdzie on w życie po 15 września tego roku.
Jak informuje „Puls Biznesu” inwestor ma już partnera do realizacji inwestycji – jest to firma Unibep. Na warszawskim Ursusie w miejsce dawnych fabryk mogłoby powstać w sumie ponad 740 tysięcy metrów powierzchni użytkowej zabudowanej głównie mieszkaniówką, ale też lokalami użytkowymi i biurowymi.
Jak zmienia się stolica Dolnego Śląska? Można oczywiście ogólnikowo powiedzieć, że zmiany są dynamiczne i dotyczą całego miasta. Będzie to prawda, jednak warto zwrócić uwagę, że dzielnicami, rejonami Wrocławia, które przechodzą szczególny proces przeobrażeń są Śródmieście (z Przedmieściem Oławskim i Nadodrzem) oraz Fabryczna. Oba te rejony miasta do niedawna postrzegane były jako nieatrakcyjne z punktu widzenia mieszkańców i inwestorów. Chodziło o ogólny charakter, wygląd dzielnicy oraz to „co w niej się znajduje”. Dziś ten obraz mocno się zmienia.
Proces rewitalizacji Śródmieścia, czyli dzielnicy miasta z chyba największą liczbą przedwojennych, zabytkowych kamienic w Polsce w większości dotyczy kapitalnych remontów kamienic, dzięki czemu te zabytkowe budynki odzyskują dawne piękno. Śródmieście może się pochwalić coraz dłuższymi pierzejami okazałych pięknych elewacji, a same kamienice przestają się kojarzyć z tanimi mieszkaniami komunalnymi, gdzie żyje ‘biedota”. Po remontach stają się niejednokrotnie bardzo atrakcyjnymi lokalizacjami pod powierzchnie biurowe, siedziby firm itp. Co do Fabrycznej – była to dzielnica głównie przemysłowa, mało reprezentacyjna i okazała. W ciągu ostatnich lat poprzez wiele inwestycji biurowych stała się czymś na miarę wrocławskiego City – siedzibą biznesu, z dużą liczbą biurowców. Dzięki inwestycjom miejskim w infrastrukturę poprawiło się jej skomunikowanie ze ścisłym centrum oraz ogólnie standard.
Można wskazać dwa źródła impulsów – z jednej strony są to na pewno programy miejskie rewitalizacji wrocławskich kamienic (program 100 kamienic i inne), z drugiej – na ogólną zmianę wyglądu, poprawę estetyki i nowe inwestycje mają wpływ prywatni inwestorzy, których świadomość w ostatnich latach zdecydowanie wzrosła. Na wrocławskim Śródmieściu przejawia się to w prywatnych inwestycjach w renowację zabytkowych kamienic z przeznaczeniem na hotele, biura itp. Inwestorzy mają świadomość, że dzięki wyłożeniu pieniędzy takie nieruchomości z miejsca stają się prestiżowe, a ich wartość wzrasta. Wraz z kilkoma udanymi projektami mamy do czynienia ze zjawiskiem podobnym do kuli śnieżnej – jedne inwestycj, przyciągają kolejne. Dawne obdrapane i zaniedbane Śródmieście zmienia się także poprzez inwestycje mieszkaniowe. Podobnie w przypadku Fabrycznej. Pierwsze biurowce które tam powstały niejako ‘przyciągają” następne.
W ciągu kilku lat w dzielnicy Fabryczna powstało kilka dużych projektów biurowych, które zupełnie zmieniły charakter tej dzielnicy, m.in. Green Towers. Ciągle powstają nowe projekty m.in. – Fabryczna Office Park, West Gate, Biurowiec przy Szybowcowej i wiele innych. Na Śródmieściu z kolei powstają nowe osiedla mieszkaniowe, deweloperskie – z reguły w segmencie popularnym, choć zdarzają się też mieszkania o podwyższonym standardzie.
Popyt na mieszkania obecnie jest zdecydowanie większy niż jeszcze rok temu i to w skali całego Wrocławia. Jeśli chodzi o lokalizację na Śródmieściu – obserwujemy coraz większe zainteresowanie tym rejonem Wrocławia, związane właśnie m.in. ze zmianą jego charakteru i zwiększeniem prestiżu poprzez nowe inwestycje. Średnie ceny metra kwadratowego mieszkania wynoszą tam około 5500 zł za metr. Są to średnie nie odbiegające znacznie od przeciętnych cen we Wrocławiu.
Marcin Moneta , dział analiz WGN
Nowa inwestycja w Poznaniu. Firma Ataner, przy ul. Towarowej 37 postawi 16 piętrowy budynek. W obiekcie planowane są biura, natomiast od czwartego piętra mają tam się znajdować również mieszkania. W sumie chodzi o 120 lokali. Inwestycja będzie wyposażona w recepcję, hall, parking podziemny i lokale usługowe. Budowa ma się zakończyć wiosną 2017 roku.
W Warszawie powstanie nowy biurowiec. Inwestorem jest spółka SOS, która planuje wybudowanie w stolicy budynku biurowo-usługowego.
Inwestycja obejmuje stworzenie budynku, którego powierzchnia całkowita wyniesie nieco ponad 6 tysięcy metrów kwadratowych.
Generalnym wykonawcą, który będzie czuwał nad przebiegiem inwestycji, jest firma Instalbud Rzeszów. Inwestor planuje zakończenie prac budowlanych do końca 2014 roku.
Capital Group zakupił trzy kompleksy biurowe. Chodzi o T-Mobile Office Park, Łopuszańska Business Park oraz Katowice Business Point. Jest to pierwsza inwestycja funduszu na rynku biurowym w naszym kraju.
W sumie trzy kompleksy biurowe oferują powierzchnię niemal 80 tysięcy metrów kwadratowych. Wszystkie trzy biurowce dobrze prosperują, a znajdujące się w nich powierzchnie biurowe zostały wynajęte.
Dawnym właścicielem, a zarazem twórcą inwestycji, była firma Ghelamco. Inwestor oddał do użytku Katowice Business Point w 2010 roku, natomiast pozostałe dwa obiekty w połowie 2013 roku.
Biurowiec należący do Grupy HB Reavis znalazł nowego właściciela. Został on sprzedany firmie Prvý realitný fond (PRF), którą zarządza IAD Investments.
Przedmiotem sprzedaży był biurowiec zlokalizowany w Pradze – inwestycja River Garden Office I. Biurowiec został oddany do użytku w 2012 roku. Powierzchnia użytkowa, jaką oferuje, wynosi 19,5 tysiąca metrów kwadratowych.
Cena, jaką PRF zapłaciło za nowoczesny biurowiec, wynosi 50 milionów euro.
Sąd, który prowadzi upadłość Kraków Business Parku, otrzymał już wycenę spółki. Tym samym centrum biurowe pójdzie pod młotek.
Kraków Business Park został wyceniony na kwotę 111,6 milionów złotych. Cena wywoławcza nieruchomości wynosi 360 milionów złotych. Inwestor, który stanie się jej nowym właścicielem, będzie musiał spłacić kredyt, którym obciążona jest inwestycja. Kwota niespłaconej pożyczki opiewa na mniej więcej 250 miliardów złotych.
Znalazła się firma, która wyraża chęć zakupu obciążonej nieruchomości. Jest nią First Property Group, zarządca biurowca znajdującego się w niewielkiej odległości od Kraków Business Park.
Firma Interbud-Lublin postanowiła sprzedać część swoich udziałów w nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie.
Chodzi o budynek znajdujący się przy ulicy Zemborzyckiej. W sumie sprzedanych zostało 87 tysięcy metrów kwadratowych, czyli około 50 procent całego biurowca.
Nowym właścicielem tej części budynku została firma Energopol-Lublin. Umowa, jaką podpisała z Interbudem opiewa na kwotę 8,03 miliona złotych. Kwota ta zostanie zapłacona w 3 ramach, przy czym termin zapłaty ostatniej części należności ustalono na koniec listopada 2014 roku.
Firma Kolporter postanowiła przedłużyć umowę najmu w Śląskim Centrum Logistycznym.
Rynkowy gigant z segmentu dystrybucji prasy przedłużył umowę najmu powierzchni niemal 4 tysięcy metrów kwadratowych. Są to powierzchnie magazynowe oraz biura i część socjalna.
Kolporter wynajmuje powierzchnie magazynowo-biurowe od 2007 roku. Większość stanowią magazyny, a niewielka część biura. Współpraca ze Śląskim Centrum Logistycznym była do tej pory na tyle pomyślna, że Kolporter zdecydował się zostać w tym miejscu.
Spółka Echo Investment pokazuje, że nie boi się konkurentów i nie stoi w miejscu. W ostatnim czasie spółka nabyła grunt w centrum Warszawy, dawniej stanowiący teren Browarów Warszawskich.
Działka ma mniej więcej 4,4 hektara powierzchni. Jej dawny właściciel, Banco Financiero y de Ahorros, odsprzedał ją spółce Echo Investment za kwotę 42 milionów euro.
Echo Investment nie bało się jednak przeznaczać tak dużej kwoty na grunt. W ciągu od 5 do 7 lat spółka planuje wybudować na niej mieszkania oraz biura. Szacuje się, że koszt tej inwestycji może wynieść około 1 miliarda złotych.
Fundusz inwestycyjny właśnie rozpoczyna projekt deweloperski w Pradze warty blisko 200 mln euro. Rozważa także inwestycje na tym rynku w Warszawie. Penta Investments, czesko-słowacka grupa funduszy inwestycyjnych, kupiła od irlandzkiego dewelopera Red Group grunt budowlany o powierzchni 169 tys. mkw. w Pradze. Projekt zakłada stworzenie nowej dzielnicy rezydencyjno-biurowo-rekreacyjnej, a Penta chce w niego zainwestować ponad 200 mln euro. Jest to także trzecia tak istotna akwizycja Penty na rynku nieruchomości w Czechach w ostatnich dwóch latach.
Inwestorzy interesują się nieruchomościami komercyjnymi – biurowcami oraz galeriami handlowymi w całej Polsce, a także w mniejszej części poza jej granicami. W pierwszym półroczu br. w Bułgarii, Rumunii, Czechach i na Węgrzech inwestorzy podpisali umowy kupna obiektów komercyjnych o łącznej wartości blisko 290 mln euro, a w Polsce – aż 950 mln euro. Z uwagi na skalę sprzedaży chociażby Złotych Tarasów, udział transakcji zawartych w sektorze handlowym stanowił w pierwszej połowie 2012 r. ok. 70 proc. wszystkich kontraktów, w sektorze biurowym – 16 proc., a magazynowym – 14 proc.
Na co warto zwrócić uwagę czytając jeszcze nie podpisaną umowę? Przede wszystkim trzeba być świadomym, że jeżeli umowę najmu zawiera się na czas oznaczony i można ją wypowiedzieć tylko w konkretnych przypadkach – to niestety jest się zobligowanym do płacenia czynszu przez cały okres jej trwania. Bez względu na kondycję finansową firmy, a więc nawet jeśli przestaniemy korzystać z biura. Eksperci z działu powierzchni biurowych w firmie Cushman & Wakefield, są zdania, że w większości przypadków przyczyną przykrych dla najemców niespodzianek nie są pułapki kontraktowe, ale przede wszystkim niedoszacowanie budżetu